słowniczek

W razie potrzeby, dodaję mały słowniczek pojęć wspinaczkowych, gdyby ktoś chciał wyjaśnienia pojęcia wyrazu, który pojawia się w opowiadaniu. Wszystkie znaleźć można w książce Everest. Góra Gór, Moniki Witkowskiej.

• Akcja górska
• AMS
• BC, Base Cam, Obóz Bazowy
• Camp
• Czekan
• Czołówka
• Czorten
• Dexamethason
• Diamox
• Droga
• Icefall
• Icefall doctors
• Gamowa worek
• Jumar
• Karabinek
• Karawana
• Korona Himalajów
• Korona Ziemi
• Lama
• Lider
• Liofilizaty
• Odpadnięcie
• Oficer łącznikowy
• Oxygen
• Ósemka
• Permit
• Poręczówka
• Pudża
• Raki
• Regulator
• Rest
• Saturacja
• Serak
• Strefa śmierci
• Szerpowie
• Uprząż

*

Akcja górska - tak określa się wszystko, co dzieje się ponad obozem bazowym, po zakończeniu części trekkingowo-transportowej zwanej karawaną (dojście do bazy). Do akcji górskiej zalicza się zarówno aklimatyzacyjne wyjścia do wyższych obozów, jak i atak szczytowy.

AMS - skrót od: acute mountain sickness - angielska wersja nazwy choroby wysokościowej.

Obóz bazowy - W przypadku wypraw na Everest od strony nepalskiej znajduje się na wysokości 5300 m, a wygląda niczym namiotowe miasteczko.

Camp - obóz. Na Evereście przyjęty jest obecnie system: Base Camp, Camp I (inaczej: "jedynka" albo C1), Camp II ("dwójka", C2), Camp III ("trójka", C3), i Camp IV ("czwórka", C4).

Czekan - przez laików kojarzony jako atrybut do zdjęć szczytowych albo "laska" do podpierania, ale jego użycie jest dużo bardziej wszechstronne. W razie czego, jeśli "polecimy" po zboczu, możemy próbować nim wyhamować, a poza tym przydaje się do wyrąbywania stopni w lodzie, platformy na rozstawienie namiotu albo lodu czy zmrożonego śniegu do gotowania. W niektórych przypadkach wbity czekan może służyć także jako podstawa stanowiska asekuracyjnego (można o niego zaczepić linę). Może też służyć jako narzędzie obrony/ataku - do uderzenia czekanem przez tajnego rosyjskiego agenta zginął Lew Trocki.

Czołówka - latarka, zgodnie z nazwą noszona na czole lub kasku.

Czorten - rodzaj buddyjskiej kapliczki (czasem relikwiarza, w Nepalu zwykle na planie kwadratu lub prostokąta. Czorteny stawia się często w jakiejś intencji, na przykład upamiętnienia tych, co zginęli w górach.

Dexamethason, Dexa - lek stosowany w górach wysokich w sytuacjach, kiedy wspinacz jest wyczerpany, albo nie może iść, bo na przykład ma złamaną nogę. Podanie zastrzyku z dexy (są też tabletki, ale wolniej działają) może w takich wypadkach uratować życie, daje bowiem "doping" na kolejne kilka godzin, pozwalając zwykle na dotarcie do obozu.

Diamox, Duramid - na Zachodzie używa się pierwszej wymienionej nazwy, w Polsce - drugiej, a tak naprawdę chodzi o to samo, czyli lek stosowany w wypadku choroby wysokościowej, często także prewencyjnie (działanie dość dyskusyjne - większość polskich wspinaczy stara się aklimatyzować bez leków).

Droga - tak we wspinaczce określa się trasę, którą zdobywa się jakąś górę lub ścianę. Na Everest prawie wszyscy wchodzą drogą "normalną", "klasyczną", w przypadku strony nepalskiej nazywanej też "drogą pierwszych zdobywców", a jeśli ktoś zrobi inną, to jest to duży sukces. Co ważne - we wspinaczce drogą się nie "idzie", drogę "się robi".

Icefall - spływający z wysokości około 6000 metrów lodowiec, którego przejście zaliczane jest do najbardziej stresujących i niebezpiecznych odcinków wspinaczki na Everest. Zagrożeniem są szczeliny, lawiny i potężne seraki, które nie wiadomo kiedy mogą się zawalić.

Icefall doctors - elitarna grupa Szerpów zajmująca się poręczowaniem (zakładaniem poręczówek) drogi na Everest, a zwłaszcza pilnowaniem przejść na Icefallu (zakładanie drabinek, ich przestawianie w zależności od ruchów lodowca, akcje ratunkowe i tym podobne).

Gamowa worek - przenośna komora hiperbaryczna mająca postać nadmuchiwanego worka, w którym wytwarza się odpowiednio podwyższone ciśnienie. Sprzęt przydatny do ratowania osób z chorobą wysokościową. Nazwa upamiętnia pomysłodawcę, Igora Gamowa, którego ojciec był Rosjaninem, ale wyjechał do USA i przyjął amerykańskie obywatelstwo.

Jumar - samozaciskowy przyrząd wspinaczkowy, na Evereście niezbędny. Po wpięciu w poręczówkę jego mechanizm pozwala na swobodne poruszanie się w górę (nie ma znaczenia czy idziemy po poziomej grani, czy wspinamy się zupełnie pionowo), natomiast przy ruchu do tyłu/w dół (w razie utraty przytomności czy obsunięcia) - urządzenie blokuje się i utrzymuje nas na linie.

Karabinek - metalowy łącznik, z jednej strony otwierany, stosowany między innymi do wpinania się w poręczówki czy do podwieszania różnego szpeju (sprzęt wspinaczkowy). Karabinki mają różne kształty (mniej lub bardziej wygięte), niektóre posiadają blokady, aby się przypadkowo nie otworzyły.

Karawana - popularna nazwa trekkingowej części wyprawy, na dojściu do bazy, co trawa czasem wiele dni. Po drodze wspinacze już się powoli aklimatyzują. Główny ładunek (jedzenie, sprzęt) transportują jaki, osły lub muły albo daje się go do noszenia tragarzom.

Korona Himalajów - wszystkie czternaście gór, które mają ponad 8000 metrów wysokości, Tak naprawdę dziesięć z nich znajduje się w Himalajach, pozostałe cztery w Karakorum.

Korona Ziemi - polska nazwa najwyższych szczytów wszystkich kontynentów. Na Zachodzie mówi się "Seven Summits", bo uwzględnia się tylko siedem gór, podczas gdy według Polaków jest ich dziewięć.

Lama - Buddyjscy duchowni (czy raczej: nauczyciele), wśród których największym autorytetem jest Dalahlama.

Lider - kierownik wyprawy na ogół najbardziej doświadczona osoba w ekipie. W przypadku wypraw himalajskich określenie to dotyczy przeważnie wspinacza-cudzoziemca, będącego łącznikiem między resztą ekipy, a sirdarem (szef obsługi wyprawy, na ogół Szerpa) i agencją.

Liofilizaty, liofy, liofile - odpowiednio preparowana żywność, która po zalaniu wodą i odczekaniu pięciu-dziesięciu minut zamienia się w wysokoenergetyczny posiłek. Do wyboru są zupy, dania główne, typu ryż z łososiem i warzywami, desery, śniadaniowe musli i inne. Plusem jest waga, łatwość przyrządzania, a także to, że, jeśli jemy z torebki nie ma problemu z myciem naczyń.

Odpadnięcie - sytuacja, kiedy wspinacz "odpada" (spada) ze skały czy lodowo-śniegowej ściany, po której się wspina. Jeśli korzysta z asekuracji (na przykład poprzez przypięcie do poręczówki), najprawdopodobniej nic poważnego mu się nie stanie.

Oficer łącznikowy -w wypadku wypraw wspinaczkowych człowiek (na ogół pracownik rządowej administracji) oddelegowany do kontroli danej ekspedycji i w razie problemów - pomocy. Teoretycznie powinien pozostawać w obozie bazowym przez cały czas trwania wyprawy.

Oxygen, Oxi - chodzi o butle z tlenem, którym wspinacze wspomagają się przy ataku szczytowym, a większość - już wcześniej. Jedna butla to wydatek czterystu-pięciuset pięćdziesięciu dolarów (najpopularniejsze są radzieckie Poisk), do tego dochodzi jeszcze konieczność posiadania regulatora i maski.

Ósemka - 1) węzeł popularny we wspinaczce (i żeglarstwie); 2) przyrząd wspinaczkowy wykorzystywany przy zjazdach (wspinacz odpowiednio zapina linę na ósemce przyczepionej karabinkiem do uprzęży, a potem kontroluje prędkość zjazdu, odpowiednio popuszczając linę.

Permit - angielskie słowo oznaczające pozwolenie, w tym przypadku na wspinanie. W Nepalu wydawane są dwa rodzaje takich zezwoleń: trekkingowe (tańsze; łapią się na nie także wejścia na łatwiejsze sześciotysięczniki, na przykład mający 6189 m Island Peak) oraz wspinaczkowe/ekspedycyjne. W przypadku Everestu jest to wydatek dziesięciu-dwudziestu pięciu tysięcy dolarów od osoby (cena zależy głównie od liczby osób w ramach danej wyprawy). Nie mając zezwolenia, nie można wyjść nawet na Icefall.

Poręczówka - lina założona na stałe (na jakiś dłuższy czas, a często zostawiona "na zawsze"), ułatwiająca wspinanie (można się na niej podciągnąć), pomagająca w orientacji (zwłaszcza we mgle), a przede wszystkim służąca asekuracji (wpięty do niej jumarem lub karabinkiem wspinacz w razie czego na niej zawiśnie).

Pudża - ceremonia hinduistyczna, a na Evereście buddyjska, połączona z modlitwami i składaniem ofiar. Bez odprawienia w bazie pudży w intencji udanej i bezpiecznej wyprawy nepalscy Szerpowie nie rozpoczną akcji górskiej.

Raki - nakładane na podeszwy butów metalowe kolce ułatwiają poruszanie się w śniegu i lodzie (w kamienistym podłożu rzadziej, tym bardziej że się tępią). W zależności od systemu mocowania dzielą się na raki paskowe, półautomatyczne, które łatwiej zakładać, ale wymagają specjalnego wgłębienia w bucie.

Regulator - zakładany na butlę z tlenem element stanowiący łącznik pomiędzy butlą i maską, a przy okazji pozwalający na regulację przepływu tlenu (określoną ilość litrów tlenu na minutę).

Rest - po angielsku rest znaczy "odpoczynek, regenerację", tak więc w żargonie wspinaczy chodzi o dzień/dni wolne od wspinania. Przy zdobywaniu Everestu na główny rest przed atakiem szczytowym dobrze jest zejść niżej, bowiem na dużej wysokości organizm się nie regeneruje.

Saturacja - tak w górach określa się nasycenie krwi tętniczej tlenem. Mierzy się ją przy pomocy małego, kieszonkowego urządzenia zwanego pulsoksymetrem.

Serak - wielka, często wielotonowa bryła lodu powstała w efekcie pękania lodowca. Podeverestowy Icefall aż roi się od seraków, które w każdej chwili mogą się zawalić.

Strefa śmierci - obszar podszczytowy, powyżej 7900-8000 metrów. Ze względu na niedotlenienie i inne procesy wyniszczające organizm człowiek może przeżyć na takich wysokościach bez dodatkowego tlenu jedynie bardzo krótki czas (zwykle dwa-trzy dni).

Szerpowie - nepalska grupa etniczna, która kilka wieków temu przybyła z Tybetu i osiedliła się w rejonie zwanym Solo Khumbu (okolice Everestu).Ludzie z tej zwyczajowo do imienia dodają sobie słowo "Szerpa", które w takim przypadku spełnia także rolę nazwiska. Wielu Szerpów pracuje w charakterze tragarzy wysokościowych i przewodników, jednak trzeba pamiętać, że nie każdy tragarz jest rzeczywiście Szerpą.

Uprząż - system pasów i klamer,stanowiący łącznik pomiędzy wspinaczem a liną, a także pozwalający na przywieszenie różnego wspinaczkowego szpeju. Najpopularniejsze są uprzęże biodrowe, ale są też piersiowe oraz pełne (połączenie dwóch wcześniej wymienionych).